Pomoc psychologiczno-pedagogiczna bez efektów – działania naprawcze

11 stycznia 2021

Działania podejmowane wobec dziecka objętego pomocą psychologiczno-pedagogiczną nie zawsze przynoszą oczekiwane rezultaty. Zjawisko to ujawnia się szczególnie w bieżącym roku szkolnym, kiedy nauczyciele i specjaliści nie mogą korzystać z wypracowanych i doskonalonych przez lata metod i form pracy.

Obserwacje pedagogiczne prowadzone przez nauczycieli i specjalistów są podstawą oceny funkcjonowania ucznia w taki sposób, by w optymalnym zakresie zindywidualizować
i dostosować proces dydaktyczno-wychowawczy do jego zróżnicowanych potrzeb.
W niektórych przypadkach, w szczególności w okresie nauczania zdalnego, działania podejmowane w trakcie bieżącej pracy mogą nie być wystarczające. Nauczyciele dostrzegają bowiem, że w rozwoju dziecka nie zachodzą oczekiwane zmiany, a strategie postępowania okazują się nieefektywne lub mało efektywne.

Współpraca nauczycieli ze specjalistami

Pierwszym krokiem w takiej sytuacji musi być podjęcie przez nauczycieli współpracy ze specjalistami zatrudnionymi w szkole. Takie działanie – formalnie wynikające z procedur udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej i organizacji kształcenia specjalnego − powinno być stałym elementem współpracy w szkole. Nauczyciel może oczekiwać od specjalistów między innymi:

  • wsparcia w rozpoznawaniu potencjału uczniów, ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych – zadaniem specjalistów jest prowadzenie badań i działań diagnostycznych;
  • pomocy w rozpoznawaniu przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności
    w funkcjonowaniu, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie uczniów i ich uczestnictwo w życiu szkoły;
  • pomocy w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych, np. poprzez wspólną analizę problemu, doradztwo i wskazanie odpowiednich sposobów działania, pomoc w doborze metod i form pracy;
  • określenia sposobów dostosowania wymagań do indywidualnych potrzeb uczniów;
  • prowadzenia działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych np. w przypadku konfliktu z rodzicami, trudnych zachowań dziecka.

Wprowadzenie zmian do organizacji pracy z dzieckiem

Ważnym elementem w pracy nauczycieli i specjalistów jest wspólna analiza problemu. Specjalista ma możliwość przyjrzenia się uczniowi z innej pespektywy, dzięki czemu ma szerszy obraz danej sytuacji. Dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu może poszerzyć spektrum odziaływań sprzyjających efektywności pracy z danym uczniem lub grupą, szczególnie
w odniesieniu do oceny czynników środowiskowych, które − w konkretnych sytuacjach edukacyjnych − mogą determinować zarówno sposób funkcjonowania ucznia i innych uczniów, jak i nauczyciela.

Wspólna ocena danej sytuacji może skłonić na przykład do:

  • zmian w organizacji pracy z uczniem (np. indywidualna forma pracy),
  • dostosowania przestrzeni edukacyjnej do jego potrzeb,
  • podjęcia doskonalenia zawodowego w zakresie określonej problematyki (np. jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami uczniów, jak pracować z uczniem z określoną niepełnosprawnością).

Rola i zadania poradni psychologiczno-pedagogicznej

Zadaniem poradni psychologiczno-pedagogicznych jest współpraca ze szkołą w udzielaniu
i organizowaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz opracowywaniu i realizowaniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych.

Specjaliści z poradni psychologiczno-pedagogicznej mogą stanowić merytoryczne zaplecze dla placówki, ale także wsparcie w zakresie:

  • pozyskiwania i wymiany informacji o uczniu – bezpośrednio (za zgodą rodziców) lub w formie opinii i orzeczeń,
  • pomocy w rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych– np. w postaci obserwacji dziecka na terenie szkoły (za zgodą rodziców),
  • udzielania nauczycielom pomocy w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych
    i wychowawczych, w tym między innymi w formie porad i konsultacji oraz działalności informacyjno-szkoleniowej,
  • organizowania i prowadzenia sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli
    i specjalistów, ukierunkowanych w szczególności na wymianę doświadczeń np.
    w formie analizy przypadków.

Każdy nauczyciel ma prawo indywidualnie skorzystać z oferty poradni w tym zakresie.

Ponadto nauczyciele mogą skorzystać ze wsparcia specjalistów poradni w realizacji zadań szkoły poprzez:

  • wspólne dokonywanie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dzieci oraz opracowywaniu i modyfikacji IPET, w tym udział w spotkaniach zespołów nauczycieli i specjalistów oraz współpracę w realizacji zalecanych celów i form wsparcia dziecka i rodziców,
  • udział specjalistów z poradni w posiedzeniach rady pedagogicznej,
  • udział w szkoleniach i warsztatach odpowiednio do potrzeb szkoły i nauczycieli,
  • podjęcie przez poradnię interwencji w sytuacjach kryzysowych i prowadzenie mediacji,
  • udział w procesie wspomagania prowadzonego przez poradnię w zakresie rozpoznawania potrzeb dzieci oraz indywidualizacji procesu nauczania i wychowania według zgłaszanych przez placówkę oświatową lub zdiagnozowanych wspólnie                 z poradnią potrzeb,
  • wymianę doświadczeń w formie udziału nauczycieli i specjalistów w pracach sieci współpracy i samokształcenia prowadzonej przez poradnię (prowadzonych również przez doradców metodycznych).

Brak poprawy funkcjonowania – konieczna pogłębiona analiza

W sytuacji, gdy nauczyciele i specjaliści wyczerpali wszystkie możliwości – na wniosek dyrektora − możliwe jest przeprowadzenie diagnozy przez poradnię i wskazanie sposobu rozwiązania problemu ucznia.

Ten tryb postępowania umożliwia poszerzenie dotychczasowych oddziaływań − podjęcie specjalistycznej diagnozy i na podstawie jej wyników ukierunkowanie dalszych działań szkoły.

Warunkiem takiego działania jest przede wszystkim uzyskanie zgody rodziców, a ponadto − dokonanie oceny efektywności udzielonej dziecku pomocy i sformułowanie wniosków dotyczących dalszych działań mających na celu poprawę funkcjonowania dziecka.

Warto, by taka ocena odbyła się w gronie wszystkich osób pracujących z dzieckiem, również

z udziałem rodziców tak, by umożliwić wszechstronną analizę skuteczności dotychczasowych oddziaływań i możliwych rozwiązań. Uczestnictwo rodziców we wspólnej ocenie będzie sprzyjać zrozumieniu przez nich trudności dziecka oraz ich zaangażowaniu w proces diagnozy.

Po dokonaniu takiej analizy warunkiem dalszych działań dyrektora jest ustalenie w jej wyniku, że mimo udzielanej dziecku pomocy psychologiczno-pedagogicznej nie następuje poprawa jego funkcjonowania.

Opinia o funkcjonowaniu dziecka

W działaniach diagnostycznych podejmowanych przez poradnię ważnym elementem jest informacja o funkcjonowaniu dziecka w szkole. W celu uzyskania informacji o problemach dydaktycznych i wychowawczych dziecka poradnia może zwrócić się do dyrektora o wydanie opinii nauczycieli i specjalistów, informując o tym rodziców. Przekazując opinię do poradni, dyrektor powinien również przekazać kopię dokumentu do wiadomości rodziców.

Wniosek o przeprowadzenie diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu

Dyrektor kieruje wniosek o przeprowadzenie diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu dziecka do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w której rejonie funkcjonuje szkoła. We wniosku konieczne jest uwzględnienie treści obejmujących informacje o:

  1. rozpoznanych indywidualnych potrzebach rozwojowych i edukacyjnych, możliwościach psychofizycznych ucznia i jego potencjale rozwojowym;
  2. występujących trudnościach w funkcjonowaniu dziecka w szkole i/lub o jego szczególnych uzdolnieniach;
  3. działaniach podjętych przez nauczycieli i specjalistów w celu poprawy funkcjonowania dziecka;
  4. formach pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej w szkole, okresie ich udzielania oraz efektach podjętych działań i udzielanej pomocy;
  5. wnioskach dotyczących dalszych działań mających na celu poprawę funkcjonowania dziecka proponowanych przez szkołę.

Wymienione działania mogą być podjęte wobec wszystkich uczniów, również w odniesieniu do dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania lub opinię poradni. W ich przypadku, pomimo posiadanej już diagnozy z poradni, jeśli nie udaje się uzyskać pozytywnych efektów pracy, możliwa jest ponowna ocena funkcjonowania – i jeśli to wskazane – weryfikacja zaleceń zawartych w orzeczeniach lub opiniach.

Takie działanie jest możliwe również w odniesieniu do dzieci objętych kształceniem specjalnym, z tym że w ich przypadku konieczne jest działanie w trybie dokonania przez zespół nauczycieli i specjalistów wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dziecka
i modyfikacji IPET.

W spotkaniu zespołu, na wniosek dyrektora szkoły (na wniosek lub za zgodą rodziców), może uczestniczyć przedstawiciel poradni psychologiczno-pedagogicznej.
W przypadku niewystarczających efektów zaplanowanych w programie działań – na wniosek rodziców złożony do zespołu orzekającego poradni – możliwe jest wydanie nowego orzeczenia, jeżeli między innymi istnieje potrzeba:

  • zmiany okoliczności stanowiących podstawę wydania poprzedniego orzeczenia;
  • zmiany zaleceń wskazanych w poprzednim orzeczeniu.

Podstawą powodzenia w pracy z dzieckiem jest współpraca z rodzicami

Skuteczność oddziaływań podejmowanych na rzecz dziecka w szkole jest uwarunkowana ścisłym współdziałaniem nauczycieli z rodzicami. Bez zapewnienia odpowiedniej współpracy często nie udaje się zintegrować działań wobec dziecka, a tym samym osiągnąć zakładanych celów dydaktycznych, wychowawczych czy terapeutycznych.

Ważne w tym kontekście jest uznanie zasady, że to nauczyciele − jako profesjonaliści posiadający wiedzę i odpowiednie przygotowanie do pracy z dzieckiem − są odpowiedzialni za stworzenie właściwych warunków do współpracy i za jakość relacji z rodzicami.

Oprócz realizacji zadań wynikających wprost z przepisów dyrektor i nauczyciele powinni więc zadbać o taki klimat w szkole, by rodzice mieli zaufanie do pracowników, chcieli współdziałać, byli gotowi na szczere rozmowy o trudnościach, mieli poczucie rzeczywistej troski o dziecko
i jego zrównoważony rozwój.

Podejmowanie działań możliwe po uzyskaniu zgody rodziców

Nie można zapominać, że rodzice muszą wyrazić zgodę na wszelkie działania wobec ich dziecka, dlatego tak ważne jest ich zrozumienie i akceptacja dla działań podejmowanych przez szkołę.

Do rozmowy z rodzicami warto się dobrze przygotować; trzeba zaplanować odpowiednie miejsce, właściwy dla rodziców termin i wystarczająco dużo czasu na omówienie problemu (określając np. czas trwania spotkania w zaproszeniu na spotkanie), określić, co ma być efektem wspólnych ustaleń.

Ma to znaczenie przede wszystkim w sytuacji, gdy efekty pracy szkoły nie przynoszą oczekiwanych rezultatów i rodzice muszą włączyć się w proces pomocy dziecku, wyrażając zgodę na przeprowadzenie diagnozy przez poradnię lub podejmując ją indywidualnie w innym miejscu.

Warto też wziąć pod uwagę, że rozmowa dotycząca trudności dziecka może być również trudna dla rodzica, może wywoływać w nim emocje i gwałtowne reakcje. Dlatego tak ważna jest wcześniej zbudowana partnerska relacja z rodzicami, oparta na wzajemnym zrozumieniu, szacunku i wspólnym celu, jakim jest rozwiązanie problemu dla dobra dziecka.

Podstawa prawna:

Opracowała Beata Wysmułek na podstawie artykułu z portalu internetowego ePedagogika.pl

Opublikowano w dniu