Standardy ochrony małoletnich w praktyce. Jak zrealizować obowiązek opracowania i wdrożenia standardów ochrony dzieci przed krzywdzeniem?

Termin wdrożenia standardów ochrony małoletnich upływa 15 lutego 2024. Do tego czasu każda szkoła i instytucja oświatowa ma obowiązek opracować i wdrożyć standardy. Artykuł zawiera kluczowe informacje i praktyczne wskazówki niezbędne do skutecznego opracowania i wdrożenia standardów ochrony małoletnich. Autorki wyjaśniają, czym są standardy ochrony małoletnich i szczegółowo opisują zadania związane z opracowaniem i wdrożeniem tych standardów. Na końcu podano źródła informacji i podstawę prawną regulującą te kwestie.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

  • Czym są standardy ochrony małoletnich i jakie są ich główne zasady?
  • Kto jest zobowiązany do opracowania i wdrożenia standardów ochrony małoletnich?
  • Jakie są najważniejsze zadania związane z opracowaniem i wdrożeniem standardów?
  • Jakie procedury należy przygotować i dostosować do specyfiki danej jednostki?
  • Jakie są obowiązki związane z weryfikacją i aktualizacją standardów?

Celem artykułu jest przekazanie czytelnikom praktycznej wiedzy, która umożliwi efektywne zabezpieczenie małoletnich przed wszelkimi formami krzywdzenia. W artykule szczególny nacisk położono na zrozumienie znaczenia i pilność wdrożenia tych standardów, zwłaszcza w obliczu zbliżającego się terminu ich implementacji, który upływa 15 lutego 2024 r. 

Kto musi opracować i wdrożyć standardy ochrony małoletnich?

Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich wynika z art. 22b ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Zgodnie z tym przepisem, standardy musi wprowadzić każdy organ zarządzający

  • jednostką systemu oświaty,
  • inną placówką: oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają,
  • jednostką, w której przebywają lub mogą przebywać małoletni,
  • podmiotem świadczącym usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego.

W praktyce każda ww. jednostka jest zobligowana do przygotowania i wcielenia w życie procedur opartych na powyższych standardach, które wprowadza rozdział 4b ustawy z 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym.

Przez organ zarządzający jednostką systemu oświaty, o którym mowa w art. 22b pkt. 1 ustawy z 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym należy rozumieć dyrektora jednostki systemu oświaty. Opracowanie omawianych szczególnych środków ochrony małoletnich nie leży w gestii organu prowadzącego. 

Standardy muszą być dostosowane do charakteru i rodzaju placówki

Każde przedszkole, szkoła i placówka musi utworzyć własne standardy. Należy pamiętać, że każde przedszkole, szkoła, placówka ma swoją specyfikę funkcjonowania, indywidualne potrzeby. Dlatego istotne jest, aby standardy ochrony małoletnich były dostosowane do potrzeb, organizacji, charakteru, struktury zatrudnienia danej jednostki.  Przykładowo, wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi będą inne w przypadku przedszkola, szkoły ponadpodstawowej czy podmiotu prowadzącego działalność w zakresie ochrony zdrowia. Inaczej będą wyglądały także choćby procedury ochrony dzieci przez treściami szkodliwymi i zagrożeniami w Internecie. Każda procedura przeznaczona dla małoletnich musi uwzględniać specyfikę podmiotu i rodzaj prowadzonej działalności oświatowej. 

Czym są standardy ochrony małoletnich?

Standardy ochrony dzieci przed krzywdzeniem, to cztery zasady, których przyjęcie                             i wdrożenie sprawiają, że dana jednostka organizacyjna jest bezpieczna dla dzieci. Wdrożenie standardów oznacza, że każda zatrudniona osoba potrafi zidentyfikować sytuacje, w których bezpieczeństwo dziecka jest zagrożone. Każdy pracownik wie także, jakie działania podjąć, aby zapewnić dzieciom bezpieczeństwo.

Standard 1. Polityka ochrony dzieci przed krzywdzeniem: podmiot ustanowił i wdrożył politykę ochrony dzieci przed krzywdzeniem, polityka jest dostępna.

Standard 2. Personel posiada wiedzę na temat ochrony dzieci przed krzywdzeniem: podmiot monitoruje, uczy i angażuje pracowników i współpracowników (w tym wolontariuszy) w celu zapobiegania krzywdzeniu dzieci.

Standard 3. Procedury podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego: pomiot wypracował procedury                            i wyznaczył osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”.

Standard 4. Monitoring i okresowa weryfikacja: podmiot określił zasady i dokonuje okresowej weryfikacji zgodności przyjętych działań z przyjętymi standardami.

Najważniejsze zadania dotyczące opracowania i wdrożenia standardów ochrony dzieci przed krzywdzeniem

Zadanie 1. Wyznaczenie osób odpowiedzialnych za opracowanie, wdrożenie, monitorowanie i weryfikowanie standardów (w tym procedur) ochrony małoletnich przed krzywdzeniem. Zalecane jest powołanie koordynatora/koordynatorów ochrony małoletnich przed krzywdzeniem (osoby posiadające kompetencje m.in. z zakresu współpracy z organami                    i instytucjami zewnętrznymi, interwencji kryzysowych, udzielania wszechstronnej pomocy psychologiczno – pedagogicznej), który będzie kierował pracą niżej wymienionego zespołu.

Zadanie 2. Przygotowanie oraz dostosowanie procedur ochrony małoletnich do specyfiki, potrzeb danej jednostki systemu oświaty. Należy szczegółowo określić w procedurach sposób kontaktu z małoletnimi, w tym związany z czynnościami higienicznymi (zwłaszcza                       w przedszkolu, ale również: w klasach I–III i podczas opieki dla dzieci niepełnosprawnych oraz dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, a także np. podczas pobytu na basenie, w czasie wycieczek szkolnych, zwłaszcza kilkudniowych).

Uczniowie z niepełnosprawnościami, zwłaszcza z trudnościami w komunikacji, niepełnosprawnością intelektualną, powinni zostać otoczeni szczególną opieką. Pracownicy zapoznani muszą być z możliwymi sposobami porozumiewania się danego małoletniego lub      z koniecznością zawiadomienia nauczyciela specjalisty, który np. stosuje komunikację zastępczą.

Zadanie 3. Uwzględnienie istniejących w jednostce regulaminów, procedur, przeprowadzenie audytu w związku z przygotowaniem procedur ochrony małoletnich. Weryfikacja i bazowanie na działających w jednostce procedurach, regulaminach przy przygotowaniu procedur ochrony małoletnich oraz przeprowadzenie audytu potrzeb w ww. zakresie np. w formach badania ankietowego, obserwacji.

Nieodpłatne i kompleksowe wsparcie w powyższym zakresie, w tym audyt, można uzyskać poprzez kontakt: https://standardy.fdds.pl/o-programie

Zadanie 4. Ochrona dziecka przed wtórną wiktymizacją i traumatyzacją w przypadku wystąpienia krzywdzenia. Należy pamiętać, że w przypadku ujawnienia krzywdzenia, konieczne jest:

  • szybkie reagowanie,
  • niezwłoczne otoczenie opieką psychologiczną (w razie potrzeby medyczną),
  • niedopuszczenie do kilkukrotnego opisywania przez skrzywdzonego przemocy, której doświadczył, precyzyjne (zgodne z procedurami),
  • zapobieganie stereotypowym podejściom do ofiar, np. dzieci są energiczne, dlatego mogą mieć siniaki.

Zadanie 5. Prowadzenie bezpiecznej rekrutacji personelu. Pracodawca przed nawiązaniem               z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z:

  • wychowaniem,
  • edukacją,
  • wypoczynkiem,
  • leczeniem,
  • świadczeniem porad psychologicznych,
  • rozwojem duchowym,
  • uprawianiem sportu lub
  • rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich,
  • opieką nad małoletnimi,

ma obowiązek uzyskania informacji, czy dane kandydata są zamieszczone w Rejestrze Sprawców Przestępstw na tle seksualnym.

W związku z dopuszczeniem do pracy lub do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi osoby, której dane są zamieszczone w:

  • Rejestrze Sprawców Przestępstw na tle seksualnym
  • Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze lub tych prawomocnie skazanych za to w Polsce lub w innym państwie

będzie groziło poważnymi skutkami prawnymi – karą od 3 miesięcy do lat 5 pozbawienia wolności i środkiem karnym w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, nie wyższym niż 30 tysięcy złotych.

Szczegółowe informacje i dostęp do rejestrów znajdują się na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości:

Ponadto, każdy przyszły pracownik ma obowiązek przedstawić informację, np. w formie oświadczenia, że nie był skazany za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej                              i obyczajowości. Pracodawca jest zobowiązany do zweryfikowania tych informacji pod groźbą aresztu albo kary grzywny nie niższej niż 1000 złotych w ww. rejestrach.

Zadanie 6. Zapewnienie realizacji zasady zachowania poufności w przypadku zastosowania procedur. Pracownicy, inne osoby, które powzięły informację o zagrożeniu skrzywdzeniem, bądź skrzywdzeniu małoletniego, są zobowiązani do nieujawniania posiadanych informacji                w związku z wykonywaną funkcją, powierzonymi zadaniami, osobom nieuprawnionym, szczególnie w przypadku, gdy ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes.

Zadanie 7. Wprowadzanie standardów ochrony małoletnich w postaci procedur, regulaminów wewnętrznych powinno wynikać z przepisów prawa. Procedury należy wprowadzić zrządzeniem dyrektora.

Procedury powinny odnosić się do:

  • zasad zapewniających bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności określających zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
  • zasad i procedur podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
  • procedur i osób odpowiedzialnych za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamiania sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”
  • zasad przeglądu i aktualizacji standardów;
  • zakresu kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
  • zasad i sposobu udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
  • osób odpowiedzialnych za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
  • sposobu dokumentowania i zasad przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego;
  • zasad korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet;
  • ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
  • zasad ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.

Zadanie 8. Obowiązkowa weryfikacja standardów co dwa lata. Należy ustalić sposób bieżącego monitorowania, w tym odpowiedzialne osoby, a także ewaluacji i weryfikacji standardów powołując np. zespół do spraw weryfikowania procedur ochrony małoletnich. Trzeba uwzględnić bieżące modyfikowanie procedur z uwagi na pojawiające się problemy, sytuacje, które nie zostały wcześniej ujęte w procedurach.

Zadanie 9. Skuteczne informowanie pracowników, rodziców, uczniów oraz przygotowanie dla małoletnich skróconej, czytelnej wersji standardów. Dokumenty powinny być zamieszczone na stronie internetowej, tablicy informacyjnej danej jednostki. Wyznaczenie osoby odpowiedzialnej (zakresu jej zadań) za przygotowanie i koordynowanie szkoleń dla pracowników, zapoznanie uczniów przez wychowawców ze standardami i procedurami np. na zajęciach z wychowawcą, rodziców podczas zebrań. Odnotowanie powyższych działań                   w dziennikach zajęć, w tym dziennikach specjalistów.

Zadanie 10. Dokumentowanie i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego. Wprowadzenie rejestru zdarzeń podejrzenia krzywdzenia/krzywdzenia małoletnich oraz protokołów interwencji Ustalenie zabezpieczonego miejsca przechowywania i osób uprawnionych do prowadzenia dokumentu (np. dyrektor, koordynator).

Zaniechanie wdrożenia standardów ochrony małoletnich będzie podlegało karze

Należy pamiętać, że niedopełnienie obowiązku wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich będzie podlegało karze grzywny. Stwierdzenie niewprowadzenia standardów grozi karą grzywny w wysokości 250 zł.  Jednak w razie ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku wprowadzenia standardów, sprawca, podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł (art. 23b ustawy z 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym). 

Przydatne źródła informacji do wykorzystania podczas tworzenia standardów ochrony małoletnich w szkole i przedszkolu

Zespół odpowiedzialny za opracowanie standardów ochrony małoletnich może wspierać się informacjami zamieszczonymi w poniższych materiałach:

Podstawa prawna: 

 Opracowała Beata Wysmułek – pedagog szkolny na podstawie artykułu autorstwa Katarzyny Lewandowskiej-Staroń  i Marty Wysockiej zamieszczonym na portalu e- pedagogika.

Opublikowano w dniu